Dünyada aile işletmelerinin sayısal oranı ortalama yüzde 80, Türkiye’de bu oran yüzde 95 civarındadır. Dünyada ortalama, birinci Kuşakta son bulan aile şirketi oranı yüzde 50, İkinci kuşak oranı yüzde 25, Üçüncü kuşak yüzde 15, dördüncü kuşak oranı ise yüzde 4 dür. İstatistikler, Türkiye’de “4. kuşağa” ulaşabilmiş aile şirketi oranının yüzde 6’yı geçmediğini ortaya koyuyor.
Türkiye’de birçok aile şirketinin şu andaki yaşları 30 ila 50 yaş aralığında yer alıyor. Bu şirketlerin önemli bir kısmı, ikinci kuşağa geçme aşamasında bulunuyor. Çok azı, 3. ya da 4. Kuşağı yaşıyor.

Türkiye’de aile işletmelerinin özellikleri
• Sermayesinin çok önemli bir bölümü aileye aittir
• Sahipleri: Baba-evlat, kardeşler, eşler, kuzenler vs gibi 1. derece aile üyeleri
• Stratejik kararlar aile üyelerince alınır
• Aile kültürü egemendir
• Kritik noktalarda aile üyeleri rol alır
• Organizasyon yapısı karmaşık, yetki ve sorumluluklar çok net değildir, hiyerarşiye çoğu zaman uyulmaz
• Zorunlu olmadıkça profesyonel yöneticilere yer verilmez

Türkiye’de aile işletmelerinde yaşanan sorunlar
• Kararlarda risk: Tek kişinin vizyonu, bilgisi, enerjisi yeterli gelmemesi
• Göreve alınan akrabaların işin gereklerine her zaman uygun olmaması (nepotizm)
• Sorunlu aile çocuklarının işletmeye zorunlu montajı
• Aile içi anlaşmazlıkların iş ortamına taşınması
• Çoklu aile üyelerinin varlığı(damat, gelinler, kuzenler vs)
• Yetki ve sorumlulukların belirsizliği
• Demokratik bir yapılanma yerine otokratik yönetimin varlığı
• Gelecek belirsizliği ve varis çatışması…
Genellikle, aile şirketlerinde yaşanan sorun, kurucu kuşak ile yenilikleri takip eden ikinci kuşak arasında ciddi iletişim kopuklukları ve çatışmanın yaşanıyor olmasıdır.

Aile işletmelerinde Kurumsallaşmaya Geçiş
Bütün bu sorunların giderilmesi için kurumsallaşmaya geçiş süreçleri şöyle özetlenebilir:
• Aile anayasasının yazılmalı
• Aile meclisinin oluşturulmalı
• Yönetim Kurulunun oluşturulmalı
• Karar mekanizması belirlenmeli(oy birliği ve oy çokluğu)
• Belirli büyüklüğe gelme, artan iş hacmi, denetim alanın genişlemesi, yeni yatırımlar ve yeni pazarlara açılma söz konusu olduğunda profesyonel uzman yöneticilerden daha fazla yararlanmalı
• Personel seçimi, eğitim, kariyer planlama, terfi, ücret belirleme, maliyet muhasebesi, bütçe, kalite yönetimi, pazarlama stratejileri gibi konularda profesyonellere yetki verilmeli ve etkin bir raporlama sistemi kurulmalı
• Her şey kayıt altına alınmalı
• Yıllık, altı aylık, üç aylık, aylık, haftalık ve günlük plan ve programlar mutlaka yapılmalı
• Etkin bir raporlama sistemi kurulmalı
• Öneri sistemi kurulmalı
• Kurum içinde sosyal etkinliklere yer verilmeli (Sportif etkinlikler, Sanatsal etkinlikle, piknik vs gibi özel günler düzenlenmeli…)

Aile Anayasasının Hazırlanması
Aile Anayasası, bir aile şirketinin varlığını ve ömrünü uzun yıllar koruması ve kurumsallaşmasının sağlanmasını amaçlar. Aile Anayasası; aile içinde uzun vadede çatışma ve dağılmaları önlemek ve şirketin bugünlerini ve yarınlarını güvence altına almak amacıyla hazırlanır. Bu açıdan bakıldığında, aile üyeleri arasında uzlaşma sağlanması ve hukuki temellere dayanan yazılı bir belgenin hazırlanması ve tüm üyeler tarafından imza altına alınması, yani bir aile anayasası oluşturulması kaçınılmazdır.
İyi bir aile anayasası hazırlanması, şirketin devamlılığını sağlama ve aileyi bir arada tutabilme adına büyük önem taşımaktadır. İyi hazırlanmış bir anayasa sonradan ortaya çıkması muhtemel aile içi çatışmaları ve anlaşmazlıkları da önleyecek etkili bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Şirket Aile Anayasası, aile işletmesinin temel vizyon ve misyonunu belirleyen, aile üyelerinin birbirleri arasında aile-iş ilişkilerini sağlıklı yönetebilmeleri için temel ilkeleri içeren bir belgedir.
Bir aile anayasasının içeriği şöyle özetlenebilir:
• Hissedarlar sözleşmesine bağlı olarak şirket hissedarlarının belirlenmesi
• Aile meclisini oluşturma
• Yönetim kurulunu oluşturma
• Kar dağıtım planı
• İşletmeyi dışarıya karşı temsil yetkisi
• Üyelerin ücretleri
• Üyelerin borçlanma koşulları
• Üyelerin Emeklilikleri
• Firma kültürüne uygun etik kurallar
• Varislik devir(yeni kuşaklara) planları

Bir şirkette aile anayasası hazırlanması için işinde uzman bir danışmanın mutlak desteğine ve işbirliğine gereksinme vardır.